پایتختهای ترک در طول تاریخ دولت ایتیل ولگا

دولت ایتیل ولگا که تا گذشته ای نزدیک اطلاعات کمی در رابطه با آن وجود داشته ولی تاسیس آن از سوی ترکها قطعیت یافته، یکی از اولین دولت های ترک مسلمان در جهان محسوب می گردد. اطلاعاتمان در مورد بلغارها به منابع بیزانس، روس و اسلام متکی میباشد. مهمترنی فردی که گفته است بلغارها، ترک تبار هستند، تاریخ نویس نام وامبری میباشد. نکته نظر مذکور وی با کاوش های باستانشناسی "فهر" و فعالیتهای شناختی و یا لینگوستیک "راسونی"، قطعیت یافته است.اطلاعات وسیع در رابطه با بلغارها را از یاد داشتهای سیاح نامی، ابن فضلان یاد می گیریم. اطلاعات ذیربط با بلغارها در بسیاری از کتب متعلق به قرن دهم نیز جای گرفته است. به عنوان مثال ابوالاسیر در تعریف از وقایع سالهای ۱۰٤۱ و ۱۰٤۲ از رفتن حجاج بلغاری به بغداد در خلال سفر به مکه برای زیارت کعبه معظمه بحث کرده است. نام بلغار در پی یک حادثه تاریخی شکل گرفته است. بعد از مرگ دنگیزیک پسر دوم آتیلا به سال ٤٦۹ در نبرد با بیزانس، برادرش ایرنک بر تخت سلطنت جلوس نمود. جوامع ترک تحت حاکمیت ایرنیک اروپای مرکزی را ترک گفته و بعد از پیوستن به طایفه اغور برادر اوغوزها در شمال منطقه دریای سیاه، نام بلغاررا به خود گرفتند. دولت بلغار ایتیل ولگا از قرن دهم و در محل تلاقی رودخانه های ایتیل وکاما تاسیس یافت. مرزهای این دولت گرچه گاهگداری در نتیجه حملات تغییر می یافت، ولی باز هم در وسیع ترین دوران خود از کوههای اورال تا رودخانه اُکا و از درینا تا بعد از رودخانه های دون و سامارا امتداد داشت. دولت ایتیل ولگا ، دولتی مستقل بوده ، فقط اکثر اوقات به موجودیت خود به شکلی وابسته به خزرها ادامه می داد. دولت بلغار که تا سال ۱۲۳۷ استقلال خود را حفظ کرد، در این تاریخ در معرض جمله مغولها قرار گرفت. در این حمله، مغولها بناهای موجود در شهر بلغار پایتخت ایتیل ولگا را در مقیاس وسیعی تخریب نمودند. از این تاریخ به بعد بلغارها بعدا گرد هم آمده و بعد از الحاق به دولت آلتین اولدانری، تا اواسط قرن ۱٥ ام به موجودیت خود ادامه دادند. بنا به اطلاعات ارائه شده از سوی تاریخ نویسان، بلغارها در مناطقی که زندگی می کردند، به یک جو فرهنگی و تمدن شکل دادند. این روستا درمورد بلغارها چنین می گوید: آنها با بسیاری از اقوام مبادلات تجاری دارند. روسها و دیگر قومها کالاهای خود را به آنها می فروشند. آنها صاحب محصولات کشاورزی و مزارع می باشند. گندم، جو و ارزن می کارند. اکثر بلغارها، مسلمان بوده و از این رو در محل سکونتشان مسجد و مدرسه وجود دارد. بلغارها مراکز مسکونی متعددی احداث کرده اند. مهمترین شهر آنها، پایتختشان یعنی بلغار میباشد. Suvar، biler، Göketar، erteç، Züye، Tokşun، kermençük و işbel از جمله شهرهایی است که بلغارهای ایتیل تاسیس کرده اند. بلغار پایتخت دولت ایتیل ولگا، در ۱۱٥ کیلومتری جنوب شهر غازان قرارد اشته و با رودخانه ولگا شش و نیم کیلومتر فاصله دارد. حفریات باستانشناسی سالهای اخیر در رابطه با این شهر اطلاعات مهمی ارائه کرده است. در این شهرکه ٥۰ هزار نفر جمعیت داشت، تعداد زیادی کاروانسرا، تیمچه، حمام، مسجد و مقبره وجود داشت. این آثار نشان می دهد که بلغارها در عرصه معماری پیشرفت چشمگیری داشته اند. یکی ازمهمترین آثارشهر بلغار ، مسجد خان میباشد. این مسجد در نیمه دوم قرن ۱۲ ام ساخته شده بود. صحن شمالی مسجد گنبد دار بوده و در کنارش یک مغازه ۲٤ متری وجود داشت. مسجد در قرن ۱٤ ام مرمت و بازسازی شده وتوانست تا سال ۱۸٤۱ سر پا بماند. نشانه های معماری قفقاز، آناطولی و بین النحرین در این اثر، به وضوح قابل مشاهده بوده است. یکی دیگر از آثار مهم شهر بلغار، مقبره شرقی میباشد. این اثر در قرن ۱٤ ام ساخته شده و در قرن ۱۸ ام از سوی روسها به کلیسای سنت نیکولاس تبدیل شده است، گنبدهای سلجوقیان را تداعی میکرد. مکان داخلی این اثر مربعی شکل و گنبدش هشت ضلعی بود. در شهر بلغار، قصرهای متعددی که از نظر معماری حائز اهمیت میباشند، ساخته شده است. یکی از این قصرها که قصر سفید نام دارد، با ویژگیهای معماری و تزئینات خود شناخته می شود. کف سالن بزرگ این قصر با سنگهای صیقلی پوشیده شده و دارای سیستم حرارت مرکزی می باشد. در مورد قصر سیاه نیز که تصور می رود از سوی بلغارها به عنوان ساختمان دادگاه استفاده می گردید، روایت جالبی وجود دارد. بنا به این روایت، خان بلغار به هنگام حمله دشمنان به شهر، با خانواده اش به این قصر پناه می آورد. در پی این امر دشمنان در اطراف قصر هیزم انبارکرده و آن را به آتش می کشند. از این رو جبهه بیرونی قصر سیاه شده واز آنروز به بعد نیز از آن به نام قصر سیاه یاد شده است. شهر بلغار از نظر هنرهای دستی نیز مرکز مهمی محسوب می گردد. در شهر مذکور مشاهده کارگاههای آهنگری، مسگری و چرمسازی ، اشیا استخوانی و آتلیه های ساخت ظروف سفالی امکان پذیر میباشد. در این شهر یک حمام به نام قزل پولات و چهار حمام معروف دیگر نیز وجود داشت. محله قدیمی روس، تپه بابی، منطقه مسکونی ارامنه، آقا بازار و منطقه مسکونی یونانیان از جمله مکانهای شناخته شده شهر بلغارمی باشند. عزیزان شهر بلغار از نظر نشان دادن سطح توسعه و پیشرفت دولت ایتیل ولگا نیز حائز اهمیت میباشد.از حفریات باستانشناسی در این شهر، اثار متعددی چون زنجیرهای اهنی، چکش، کلید، قیچی های ویژه بریدن پشم گوسفند، دیگهای ریخته گری و آلات و ادوات مختلف دیگر به دست آمده است. به همراه آثار معماری، آلات و ادوات مورد استفاده در استخراج معادن و علی الخصوص سلامها و تجهیزات زراعی به دست آمده از این شهر نشان می دهد که دولت ایتیل ولگا نسبت به دوره خود، از نظر رشد و توسعه در سطح بالایی قرار داشته است. تا گفتگو در برنامه هفته آینده شاد و سربلند باشید. منبع:trt world farsi