ویژگی های زبان ترکی
تالیف دکتر جواد هیئت
متأسفانه در دوران پهلوی،به پیروی از افکار ملی گرایانه افراطی و شوونیستی بیش از نیم قرن در این باب سیاست جبر و تحمیل اعمال شد و از چاپ و انتشار هر گونه کتاب تورکی جلوگیری به عمل آمد و زبان فارسی هم بصورت زبان انحصاری دولتی و تحمیلی در آمد!در نتیجه این سو ء تدبیر و انحصار طلبی و سیاست زور گویی،زبانهای غیر فارسی مردم ایران،بویژه تورکی رسما” ممنوع شد.البته اینگونه رویه و اعمال غیر انسانی و ضد مردمی بدون واکنش نماند و در مردمی که زبانشان ممنوع اعلام شده بود عکس العمل هایی نا مطبوع و گاهی کینه و نفرت برانگیخت و خواه و نا خواه از شیرینی لهجه فارسی هم در مذاق آنها کاسته شد!؟
ادامه مطلب ...تاتارستان پرچمدار هویت تورکی- اسلامی در جمهوری فدراتیو روسیه
تاتارستان یکی از جمهوریهای بسیار پیشرفته صنعتی روسیه فدراتیو بوده که صنایه مهم ان عبارتند از : صناع ماشین سازی - هلیکوپتر سازی- اهن گدازی و ..از نظر پوشش گیاهی نیز پوشیده از جنگلهای انبوه و مراتع و اراضی کشاورزی می باشد و دارای منابع و ذخائیر مهم نفت و گاز - اهن و زغال سنگ و دیگر منابع معدنی می باشد و رود بزرگ ولگا نیز از سرزمین تاتارستان گذشته و پس از طی مسیر به دریای خزر می ریزد این جمهوری داخل روسیه واقع شده و همسایه ان نیز جمهوری ترک زبان باشقورتستان می باشد.
از نظر تاریخی نیز بطور خلاصه می توان گفت که این سرزمین در قرن شانزدهم میلادی توسط ایوان مخوف به اشغال روسیه درامده و این اشغال تا کنون نیز ادامه دارد و قبل از اشغال نیز خان نشین غازان به همراه دیگر مناطق تشکیل دهنده امپراطوری اردوی زرین یا التین اردو بودند. ترکیب قومی این جمهوری نیز متشکل از تاتار- روس و باشقیر بوده و علاوه بر ان ملل دیگری نیز از ققفاز در ان جمهوری ساکن می باشند. اگر تصور شود که تاتارها تنها در جمهوری تاتارستان زندگی می کنند اشتباه خواهد بود و این ملت علاوه بر این جمهوری در پهنه وسیعی از سیبری در شرق گرفته تا غرب روسیه زندگی می کنند و در گذشته سرزمین بزرگی در کنترل و سلطه این ملت بود اما با سیاستهای حساب شده روسیه ابتدا سرزمین بزرگ تاتار تنها محدود به منطقه کوچک تاتارستان گردید و در ادامه نیز جمهوری باشقوردستان از ان جدا گردیده و جمهوری جداگانه ای را تشکیل داد که ان نیز در ادامه سیاست تفرقه افکنانه روسیه در تضعیف و تجزیه ملل تورک بود.
ملت تاتار در طی ۵ قرن سلطه روسها تا حدودی هویت خویش را از دست داده و تعداد بسیاری از انها در پی فشارهای دولتهای تزار حاکم بر روسیه از اسلام به مسیحیت گرویدند و حتی تعداد بسیاری نیز زبان خویش را از دست داده و در بین روسها اسمیله گردیدند! اما پس از گذشت ۵ قرن از تصرف سرزمین تاتارها این ملت در حال بازگشت به اصل خود می باشند و اسلام و فرهنگ تورکی در حال گسترش هرچه بیشتر در بین این ملت می باشد به طوری که با توجه به تبلیغات بی وقفه روسیه در نشان دادن ترکهای تاتار به عنوان ملتی جدا از خانواده بزرگ تورک این ملت خود را هرچه بیشتر تورک دانسته و بر حفظ و گسترش ان تاکید ورزیده و کار را تا انجا به پیش برده اند که برخلاف قانون اساسی روسیه که در ان ملل ساکن در ان کشور حق استفاده از الفبائی به جزء کریل روسیه را برای خط نوشتاری خود ندارند این جمهوری در ادامه انتگراسیون با دیگر ملل تورک اقدام به تعویض خط کریل به لاتین برای نوشتاری زبان تورکی تاتاری نموده و نیز نسبت به تصفیه زبان تورکی تاتار و جایگزینی لغات تورکی با کلمات بیگانه نیز اقداماتی را نیز به انجام رسانده هست! که نارضایتی روسیه و ملیگرایان روس را سبب گردیده هست اما به دلیل سیاستهای مدبرانه رئیس جمهوری سابق تاتارستان اقای شامیف روسیه و دستگاههای ملیگرایانه نتوانستند اقدامی بر ضد سیاستهای تاتارستان بنمایند!
از سوی دیگر تاسیس و تشکیل دولت در تبعید تاتارستان در ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۰۸ توسط یک تاتار تاجر و معروف مقیم امریکا و حمایت دول غربی با ان نیز موجب چشم پوشی روسیه از اتخاذ سیاست فشار به ان جمهوری گردید از سوی دیگر این جمهوری و ملیگرایان ان خواهان استقلال و جدائی از کشور روسیه و تشکیل کشور تاتارستان مستقل شده اند و رئیس جمهوری این جمهوری را تحت فشار قرار دادهند اما دولت این کشور با توجه به تجربه چچنستان و منطقه قفقاز از اعلام استقلال تا کنون خودداری نموده هست و تنها در حال ایجاد بستر مناسب برای استقلال در اینده می باشد منجمله کارهائی که تا کنون توسط سیاست مداران این جمهوری انجام پذیرفته عبارتند از:
۱- تاسیس مرکز اسلامی و مساجد متعدد و باشکوه برای گسترش اسلام در بین ترکهای تاتار که عامل مهم و اساسی تشکیل دهنده هویت این ملت می باشد و بازگشت به ان می تواند باعث اتحاد و یکپارچگی ملت تاتار گردد.
۲- تبدیل مراکز اسلامی تاتارستان تقریبا به مرکز مسلمانان کل روسیه فدراتیو و تبلیغ دین اسلام در بین روسها و دیگر مناطق توسط این مراکز با علمای تاتار
3- روسی زدائی از این جمهوری و تاتارسازی و تبلیغ و گسترش فرهنگ تورکی و تاکید بر تورک بودن ملت تاتار و لزوم ایجاد پیوندهای با دیگر جمهوریهای تورک نشین و نیز کشورهای مستقل تورک زبان
4- ایجاد روابط مستقیم و بدون واسطه روسیه با کشورها و دول جهان به خصوص تورک زبان " منجمله امضای توافقات اقتصادی و فرهنگی در سالهای اخیر با کشورهای اذربایجان- ترکیه- قزاقستان...و تبادل استاد و دانشجو در کلیه زمینه ها با ان کشورها و تبادل اطلاعات فنی و روابط عمیق فرهنگی
5- تغییر خط از کریل به لاتین مانند دیگر کشورهای تورک زبان برای نزدیکی هرچه بیشتر به کشورهای مستقل تورک 6- تبدیل تاتارستان به مرکز تورکهای تاتار و دیگر تورکهای روسیه فدراتیو وتبلیغات تورکی برای بیداری و همبستگی تورکی در بین ملل مختلف تورک از جمله تاتار- باشقیر- قزاق- کومیک- بالکار-...و غیره
7- استفاده همزمان از کلمه تورک به همراه استفاده از کلمه تاتار برای بیان هویت ملی ملت تاتار مثلا تورک تاتار یا زبان تورکی تاتاری و غیره که اصطلاح تاتار با پسوند تورک هم زمان مورد استفاده قرار می گیرد و غیره..
8- تبلیغ این مسئله که سرزمین ملت تورک تاتار محدود به جمهوری تاتارستان نبوده بلکه سرزمین وسیعی را در بر می گیرد و لزوم همبستگی در بین کلیه سرزمینهای تاتار نشین
9- تلاش برای ایجاد زبان تورکی تاتاری به عنوان زبان و لهجه ای مشترک بین ملل مختلف تورک زبان روسیه فدراتیو . در اینجا نکته ای که باید متذکر شویم اینکه با گسترش زبان تورکی در جهان و نیز برای ممانعت از جدائی تاتارستان و دیگر جمهوریهای تورک زبان از جمهوری فدراتیو روسیه پیشنهادی در محافل دولتی مطرح گردیده هست تا زبان تورکی تاتاری نیز به عنوان زبان رسمی سراسری دولت روسیه به رسمیت شناخته شود و علاوه بر زبان روسی" زبان تورکی تاتاری نیز زبان ملی روسیه گردد که استقبال هم از ان تا حدودی در بین مردم شده هست
10- برگزاری اعیاد اسلامی و گرامی داشت مشاهیر و بزرگان تورک تاتار برای اگاهی دهی به نسل جوان از تاریخ گذشته پرافتخار امپراطوری های تورک و در نقطه مقابل کم رنگ کردن برگزاری مراسم و اعیادی که متعلق به ملت تورک تاتار نبوده و متعلق به ملل روس و مسیحی می باشد.
11 - ایجاد زمینه یادگیری زبان تورکی تاتاری برای ملل غیر تاتار ساکن در تاتارستان برای ایجاد همگرائی ملی......
در این میان با توجه به جمعیت تاتارها که بالغ بر ۷ الی ۸ میلیون نفر می باشد و تاثیر انها در دیگر ملل تورک و مسلمان روسیه فدراتیو و افزایش نرخ زاد و ولد در بین انها و کاهش نرخ رشد جمعیت در بین روسها و اسلاوها این امید را نوید می دهد که در سه تا چهار دهه اینده بیش از سی الی چهل درصد جمعیت روسیه را مسلمانان و تورک زبانها تشکیل خواهند داد که این امر موجب نگرانی ملیگرایان روس و نیز حاکمان روسیه گردیده هست و انها نگران تبدیل روسیه به کشوری تورک و مسلمان در دهه های اینده هستند
عکسهائی از پوشش اسلامی در بین مردم تاتارستان که نشان دهنده بازگشت ملت تورک تاتار با گذشته پر افتخار خود دارد.
"نمائی از شهر غازان مرکز تاتارستان"
گوزل سوز
باخ گور نه گوزل سوزدی حسین ابن علی دن
* * *
دونیادا دینیز اولماسا هرییتیز اولسون
* * *
ظالملرین اوغروندا اگر الده گوجوز یوخ
* * *
کونلوزده اولاردان باری بیر نفرتیز اولسون
ای خسته قوش
ای خسته قوش اواره گزیرسن بو دیاری
زنداندی قفسدی چمنی،باغی،باهاری
گوزله اوزووی اوچی دی هریانی بو یوردون
قوزغون کیمی دورت گوزلو گزیر کورپه شکاری
فرصت دالی سینجا گزیر ال یئری تاپسا
ویران قویاجاقیوردونی ای کوینکی ساری
تیک اوز یووانی قویما سنه ال تاپا اوچی
سن بو یووانئن صاحیبی سن،قان یئنه باری
جهد ائیله کی،جان قورتاراسان اوچی الیندن
دوشسن تورا،فریاد ائلمه،چک بو فشاری
گولشنده کی یوخ ذوق وصفا ای ساری کوینک
قاچ قاچ بو یئرین زهرلی دیر دارو نداری
دیللنسن اگر،اوچی ائده ر قانئنا غلتان
اوچسان آ یازئق!تیر جفا قلبینی یاری
مین فئرتانا قالخئب،دوگه جک،باشئنا طوفان
هر کیمده اولا،داغ کیمی دونیادا ووقاری
گلسه نه قده ر دردو بلا ،داغ کیمی دور باخ
ایدین دی بو سوز"توستو گئده ر گوچکه ساری"
ایستر سنی صیاد اوزونه رام ائده امما
اویغودا گوره ر،اج تویوق البتده کی داری
بو یاخشی مثل دیر کی بیزیم ائلده دئمیشلر:
بیر باخ اشاغا ،باخما اوزونده ن ده یوخاری
غم غصه کیچیک قلبینی گر دوگسه سئخئلما
بو گونده کئچر،اخیری،غملرده قوتاری
اوندا کی چئخارگون،یاییلار عالمه بیرده ن
اوندا کی قارادان یئری ،صبح اولجاق اغاری
داغی-داشی اسوده خیالیله گزه رسن
گولشنده نه شاختا گوره سن،داغدا نه قاری
ظولمون ائوی ویران اولو ،ظالیم دوشه ر الدن
قان دورماز اگر کسسه پئچاق قئرسا داماری
بختین قاپوسی ایندی قئفئلانسا دارئخما!
هر بیر قئفئلئن واردی طبیعتده اچاری
اوز جانوویلن اویناما بو عرصه ده "شیدا"
لیلاج دغلبازیله قئزدئر ما قوماری